Paslanmaz boru bir hattan başka bir hatta akışkan gaz hava ve diğer materyali nakletmemizi yani aktarmamızı sağlayan içi boş, uçları açık, uzun silindirdir.
Paslanmaz boru taşınan ürünün cinsine , basınç değerine ve ısı derecesine göre dikişli veya çekme boru ve bunlara uygun fittingsler seçilerek yapılır.Boru seçilir iken dikkat etmemiz gereken ikinci faktör ise içinden geçen sıvı veya gaz akışkanın çeşididir.Devre yüksek basınca maruz kalacak ise paslanmaz dikişsiz boru seçilmeli,Akışkan aşındırıcı kimyasal bileşene sahip ise 316 veya 316Ti Kalite paslanmaz olmalı yüksek ısı özelliğine sahip ise 309 Veya 310 Kalite özelliklerine sahip olması gerekmektedir.Daha yüksek aşındırıcı kimyasal akışkanlarda ise 1,4462 Sınıfı dublex paslanmaz malzeme seçilmelidir.
Paslanmaz boru son yıllarda gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de günlük hayatımızın hemen hemen her alanında karşımıza çıkmaktadır. Sanayiden dekarasyona bir çok alanda kullanılan paslanmaz çelik bağlantı malzemesi olan Paslanmaz boru paslanmaz çelik bağlantı malzemeleri olan paslanmaz flanş, paslanmaz dirsek,paslanmaz tee gibi diğer paslanmaz çelik bağlantı ekipmanları ile ile birlikte kullanılmaktadır.Paslanmaz boru Gıda,enerji ,otomotiv,makine üretimi ,tekstil,denizcilik, dekarasyon boya ve petro kimyaya kadar birçok sektörde kullanılmakta olup hattın daha dayanımlı olması , oksidasyon ve korozyona karşı daha dirençli olması ve yüksek hijyeni nedeniyle tercih edilir.
Sanayinin yanı sıra günlük hayatta da birçok alanda paslanmaz borularla karşılaşmaktayız. Parlak polisajlı yüzeyleri ve dekoratif görünüşleriyle otobüs duraklarında alışveriş merkezlerinde parklarda ,modern yapılarda ,mobilya sektöründe çevre düzenlemesi ve ev dekarasyonunu gibi birçok alanda dekoratif görünümleri sebebi ile paslanmaz borular kullanılmaktadır.Yaşadığımız zamanda günlük hayatımızda bu denli önemli bir yere sahip olan paslanmaz boru içeriğinde değeri en yüksek madenleri barındırmaktadır.Bunların başlıcaları Crom Nikel ve molibden elementleridir.
Paslanmaz borular üretim türlerine, kaynak işleminin niteliğine ve yüzeylerine göre sınıflandırılır.
Üretim Türlerine Göre Paslanmaz Borular
Paslanmaz boruların en büyük ayırt edici özeliklerinden biri üretim çeşitleridir. Paslanmaz boru üretim türlerine göre 2 ana sınıfa ayrılmaktadırlar.Bunlar paslanmaz çelik çekme boru diğer bir adı ile paslanmaz dikişsiz boru ve paslanmaz çelik dikişli borudur…
Paslanmaz Çelik Çekme Boru – Paslanmaz Dikişsiz Boru
aslanmaz çekme borular genellikle yüksek basıncın olduğu yerlerde kullanılır. Bunun nedeni paslanmaz çekme boruların basınç dayanımının diğer paslanmaz dikişli borulara oranla daha yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. Paslanmaz çekme borunun Basınç dayanımının yüksek olmasının en büyük sebebi ise boruların tek parça olarak dökülmesinden kaynaklanmaktadır.
Çekme borular ilk olarak sıcak halde çeşitli kalıplara dökülerek yuvarlak form kazandırılır. Yuvarlak form kazanan paslanmaz borular içlerinden ölçülerine göre geçirilen malafalar ile iç çap ölçüsüne getirilirler. İç çap ölçüsü tam olarak tutturulabilmesi için malafa birkaç kez geçirilerek ölçü milimetrik oranda tutturulur. Daha sonra ise dış çapı istenilen ölçüye getirmek amacıyla silindirlerin arasından geçirilerek dış çap ölçüsünü tam olarak oluşması sağlanır. Bu işlemlerden sonra paslanmaz boru soğumaya bırakılır. Paslanmaz Boru soğuduktan sonra silindirin üzerinde bıraktığı lekelerin temizlenmesi için asitlenir ve temizlenir. Temizleme işleme son işlemdir ve paslanmaz boru bundan sonra kullanıma hazır hale gelir.
Paslanmaz çelik çekme boru / Paslanmaz dikişsiz boru; Sch5, Sch10, Sch20, Sch40, Sch80, Sch160 gibi kalınlık ve basınç sınıfına uygun normlarda üretilmektedirler.
Paslanmaz Dikişli Boru
Paslanmaz çekme borulara oranla basınç dayanımları daha düşük olan paslanmaz boru çeşididir. Bunun başlıca nedeni üretim aşamasında yüzeylerinde kaynak yapılarak üretilmesidir. Dekoratif amaçlarla kullanılan boruların tamamı dikişli boru grubu borulardandır. Paslanmaz Dikişli borular genellikle düşük basınçlı hatlarda ve dekoratif amaçlar için kullanılmaktadır. Paslanmaz Dikişli boruların tercih edilme sebebi çekme borulara oranla fiyatının daha uygun olmasıdır.
Paslanmaz sacların belirli ölçülerde bant şeklinde kesilmesiyle paslanmaz dikişli boru yapımı başlar. Daha sonra kesilen bantlar tekerlek şeklinde kalıpların arasından geçerek üretilmeye başlar. Birçok kalıptan geçtikten sonra bant halinde makineye giren sac nihayet yuvarlak forma ulaşır. Yuvarlak forma ulaşan saclar bant üzerinde ilerlerken bir makine tarafından otomatik kaynak yapılarak boru halini alır. Daha sonrasında paslanmaz borular tavlamaya girerek tavlanır. Tavlanma yapılmasının sebebi ise paslanmaz boruların daha kolay işlenebilmesini sağlamak ve esnemeye karşı olan dayanımlarını attırmaktır. Tavlama işlemi sona erdikten sonra paslanmaz borular istenilen ölçülerde kesilir son olarak ise kaynak nedeniyle oluşan çapağı temizlemek amacıyla kaynak yerleri zımpara taşı kullanılarak zımparalanarak kullanıma hazır hale getirilirler.
Kaynak Niteliğine Göre Paslanmaz Borular
Paslanmaz boru çeşitlerinin sınıflandırılmasında kullanılan başka bir kıstas ise yapılan kaynağın türüdür. Bu kıstaslar paslanmaz çekme borularda kaynak olmadığından yalnızca paslanmaz dikişli borular için kullanılır. 3 ana kaynak çeşidi vardır. Bunlar sırasıyla TİG (Tungsten İnert Gaz) kaynağı, HF(high frequency) kaynağı ve lazer kaynağıdır. Kaynak kalitesi boruların üzerinde ki z değeriyle gösterilir. Z değeri 1 e ne kadar yakın olursa kaynak sağlamlığı o denli yüksek olur. Z değerinin 1 olması teorik olarak çekme borularla aynı sağlamlığa sahip olmayı göstermektedir.
TİG Kaynağı (Tungsten İnert Gaz)
Ergimeyen tungsten elektrot kullanılarak yapılır. Paslanmaz tig kaynaklı borular hat üzerinde bir bantta ilerlerken yukarıdan bir torc tungsten elektrot yardımıyla parçayı eriterek iki parçanın birleşmesi sağlanır.Boruya Kaynak yapılırken havayla temas etmesi kaynağın bozulmasına neden olabilir,bunu önlemek için boru içine argon gazı verilerek dış atmosfer nedeniyle kaynakta olacak hatalar ortadan kaldırılır. Kaynak işleminin sona ermesinden sonra boruların dış kısmında kaynak nedeniyle oluşan iz taşlanarak veya fırçalanarak temizlenir ve paslanmaz boru tüketicinin kullanımına hazır hale getirilir.Paslanma Tig kaynaklı boru paslanmaz hf kaynaklı boruya göre daha sağlamdır.
Hf Kaynağı (high frequency)
Birleştirilmek istenen yüzeylere elektrot yardımıyla yüksek frekans enerjisi kullanılarak yapılan kaynak metodudur.Paslanmaz hf kaynaklı boru,Tıg kaynağa benzer bir yöntemle imal edilir. Fakat üretiminde daha yüksek bir enerji kullanılarak yapılan kaynak yöntemi tig kaynağa oranla çok daha hızlı ilerlemektedir. Hf kaynak yapılan paslanmaz borularda kaynak işleminden sonra boru içinde salkım şeklinde çapaklar oluşur bu çapakları ortadan kaldırmak için boruların içine üzerinde elmasların bulunduğu bir mil sokularak çapaklar temizlenerek borular kullanıma hazır hale getirilirler. Hf borular tig kaynaklı borulara göre başınca dayanımı daha az olduğu için genellikle dekoratif amaçlar için kullanılır. Hf borular tig kaynaklı borulara oranla üretim hızları oldukça yüksektir.
Paslanmaz Lazer Kaynaklı Boru
Paslanmaz diğer bir dikişli boru çeşidi olan paslanmaz lazer kaynaklı boru ; Birleştirilmek istenen yüzeye noktasal olarak lazer ışını uygulanarak imal edilen paslanmaz bru çeşididir.Lazer kaynağıyla yapılan kaynak sonucunda paslanmaz borular üzerinde kalan izler taşlama yapılarak temizlenir ve borular kullanıma hazır hale getirilir. Lazer kaynağın tig ve hf kaynağa göre birçok avantajı vardır. Lazer kaynak hf kaynağı kadar hızlıdır, bu denli hızlı olmasına rağmen en az tig kaynağı kadar sağlam bir kaynak yapılabilmekte ve çok daha iyi sonuç alınabilmektedir.
Yüzeylerine Göre Paslanmaz Borular
Paslanmaz borularda yapılan bir başka ayrımda yüzeylerine göredir. Paslanmaz borular genellikle 3 farklı tipte yüzeye göre ayrılırlar. Bu ayrımda boruların yüzey parlaklıkları kıstas olarak kullanılır.
Bu yüzeyler mat, satineli ve polisajlı olarak isimlendirilir.
Mat Yüzeyli Paslanmaz Borular
Borular üretimden çıktıklarında yüzeyleri mat halde bulunmaktadır. Bu boruların kaynak yüzeylerinin taşlanıp kullanıma sunulmuş hali mat boru olarak adlandırılır. Dekarasyon ve diğer görsel alanda tercih edilmezler.
Satine Yüzeyli Paslanmaz Borular
Satine yüzeyli paslanmaz borular üretimden çıktıktan sonra boru satine makinesinde satine işlemine tabii tutulurlar. Satine işlemi borunun teker halindeki zımpara taşlarının arasından geçmesiyle yapılan bir işlemdir. Bu işleme 320 grid zımpara taşı kullanılır. İşlemde kullanılan zımpara taşının hassasiyetine grid adı verilmektedir. Grid ölçüsü ne kadar büyükse boru o kadar parlak olacaktır.
Polisajlı Paslanmaz Borular
Boru üretimi sonrası satine işlemine tabii tutulur. Bu işlemin ardından 600 grid zımpara taşıyla parlatılan borular daha sonrasında keçeler ve parlaklığı arttıran bir macunla tekrardan temizlenir. Temizleme işlemi sona erdikten sonra ise boru yüzeyi 600 gride ulaşmış yani ayna yüzeyli polisajlı paslanmaz boru halini almıştır.
