Birçok farklı sektörde kullanılan krom nedir? Paslanmaz krom kullanmanın faydaları nelerdir? Krom kullanım alanları nelerdir? Birlikte inceleyelim.
Krom Nedir ?
Krom, çeliği sertleştirmek, paslanmaz çelik üretmek (paslanmayacak şekilde adlandırılır) ve birkaç alaşım üretmek için kullanılır. Krom kaplama çeliğe cilalı ayna kaplaması vermek için kullanılabilir. Krom kaplama araba ve tamponlar gibi kamyon parçaları bir zamanlar çok yaygındı
Chromium 1798’de Fransız kimyager Nicholas Louis Vauquelin tarafından Paris’te keşfedilmiştir. 1766’da Sibirya altın madeninde bulunan ve Sibirya kırmızı kurşun olarak adlandırılan parlak kırmızı bir mineralle ilgilenmiştir. Şimdi timsah olarak bilinen bir tür kurşun kromattır. Vauquelin elementi analiz etmiş ve bir kurşun mineral olduğunu doğrulamıştır. Sonra asit içinde çözmüş, kurşun çöktürmüş, filtrelemiş ve dikkatini kromu izole etmeyi başardığı kalan liköre odaklamıştır. Çözeltide üretebileceği renk yelpazesi ile ilgisini çekerek, Yunanca renk anlamına gelen chroma kelimesinden krom olarak adlandırmıştır. Daha sonra zümrütlerin yeşil renklendirilmesinin de kromdan kaynaklandığını keşfetmiştir. Görüntü metalin toksik doğasını ve cilalandığında ‘ayna parlamasını’ yansıtır. Mavi bir renk tonu ile sert, gümüşi bir metaldir.
Banyo armatürlerinde sıklıkla kullanılan krom plaka plastikleri de mümkündür. Tüm derinin yaklaşık %90’ı kromla tabaklanmıştır. Bununla birlikte, atık zehirlidir, bu nedenle alternatifler araştırılmaktadır. Krom bileşikleri endüstriyel katalizörler ve pigmentler (parlak yeşil, sarı, kırmızı ve turuncu renklerde) olarak kullanılır. Yakutlar kırmızı renklerini kromdan alır ve kromla işlenmiş cam zümrüt yeşili bir renge sahiptir. Krom esas olarak kromitte bulunur. Bu cevher Güney Afrika, Hindistan, Kazakistan ve Türkiye gibi birçok yerde bulunur. Krom metali genellikle bir elektrik arkı fırınındaki karbonlu kromitin azaltılması veya alüminyum veya silikon ile krom oksidin azaltılmasıyla üretilir.
İlginizi Çekebilir: Paslanmaz Köşebent Nedir ? Paslanmaz Köşebent
Paslanmaz Ürünlerde Krom Kullanımının Faydaları
Paslanmaya karşı direnç gösterebilen ürünlere paslanmaz ürünler denir. Bu ürünlerin paslanmaz olarak adlandırılmalarının asıl sebebi içerdiği krom miktarıdır. Örneğin, herhangi bir çelik malzemenin paslanmaz özellik gösterebilmesi için en az %10.5 oranında krom içermesi gerekir. Paslanmaz ürünlerde krom miktarının bu kadar önemli olmasının nedeni korozyon direncidir. Paslanmaz malzemeler genelde korozyon direnci yüksek olan malzemelerdir. Bu nedenle yüksek basınç ve ısı içeren ortamlarda kullanılırlar. Bu ürünlerde krom miktarının iyi ayarlanamaması korozyon direncinin düşmesi anlamına gelir. Korozyon direnci düşük olan ürünler zamanla paslanmaz özelliklerini kaybederler ve yüksek basınçlı ortamlarda kullanılamazlar. Bu nedenle paslanmaz ürünlerde krom kullanmak oldukça önemlidir.
Krom Kullanım Alanları
- Krom, birçok farklı şekilde kullanılabilen bir element olduğundan birkaç farklı sektörde sıklıkla tercih edilir. Metalurji, otomotiv, refrakter, kimya, mutfak ve banyo metalleri gibi alanlarda kullanılır. Kromun kullanım alanlarının detayları aşağıdaki gibidir.
- Metalurji: Dünyada üretilen kromit elementinin %90’ından fazlası metalurji alanında ferrokrom işlemi yapmak için kullanılır. Üretilen ferrokromun %90’ı da paslanmaz çelik sektöründe değerlendirilir. Bu nedenle paslanmaz çelik sektöründe kullanılan tüm krom madeni metalurjik özelliğe sahiptir. Türkiye’de çıkarılan krom madeni yüksek kalitede olduğundan genellikle metalurji sanayiinde kullanılır. Paslanmaz çelik ile birlikte silah sanayiinde de sıklıkla tercih edilir. Bunun nedeni maddeye sertlik ve dayanıklılık katmasıdır.
- Otomotiv: Estetik görünümü sebebiyle otomotiv sektöründe tercih edilen elementlerden biri de kromdur. Motor ve güç aktarım parçalarında kullanılan krom-nikel alaşımı, yüksek mekanik mukavemet ve korozyon direnci sağlar. Aynı zamanda otobüs ve tren vagonlarında da krom kullanımına rastlanabilir. Kromun süper alaşımları ısıya dayanıklı, yüksek verimli türbin motorlarının yapımında da kullanılır. Isıya ve elektriğe dirençli olan alaşımlar üretilir.
- Kimya ve Refrakter: Kimya sanayinde ateşe dayanıklı malzemeler üretirken krom kullanılır. Kromun dayanıklı bir malzeme olması ve yüksek ısı içeren ortamlarda bile yüksek mukavemet gücünü kaybetmemesi kimya alanında da sıklıkla kullanılmasına yol açmıştır. Katalizörlerde de krom kullanımı görülebilir.
Bu temel alanların yanı sıra krom; mermi, denizaltı, gemi, uçak, top ve silahlarla ilgili üretimlerde, boya hammaddesi yapımında, metal kaplama, deri tabaklama, pigment işlemleri, su işleme, su temizleme ve sondaj çamuru gibi birçok faklı alanda kullanılır. Kromun bu denli fazla alanda kullanılabilmesinin başlıca sebebi diğer elementlere göre çok daha dayanıklı olmasıdır. Özellikle paslanmaz ile birlikte kullanılması direkt olarak dayanıklılığı ile ilişkilendirilebilir.
